Szkło — wiadomości ogólne

Szkło — wiadomości ogólne.

Jak wykazały badania archeologiczne już sześć tysięcy lat temu była znana sztuka wytwarzania szkła. Kolebką hutnictwa szkła były starożytne: Egipt, Syria i Rzym. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego, w czasach nowożytnych szklarstwo powoli zaczęło odradzać się, początkowo jako prymitywne rzemiosło wiejskie, aż osiągnęło pełny rozkwit. Do największych ośrodków wytapiania szkła w X w. należała Wenecja. W tym okresie powstawały wspaniałe, luksusowe wyroby w stylu renesansowym, z ekstrawaganckimi ozdobami. W XVII w. w Czechach otrzymano po raz pierwszy szkło kryształowe, które dodatkowo upiększano nową wówczas techniką grawerowania i rzeźbienia. Wyroby czeskie były bardzo drogie, toteż w całej Europie rozpoczęły się intensywne poszukiwania nowych technologii wytwarzania szkła kryształowego. W czasie tych prac otrzymywano, jakby „przy okazji”, szkło okienne metodą odlewania. Oprócz wyrobów zwykłych codziennego użytku, tworzono wspaniałe żyrandole z brązu ozdabiane szklanymi wisiorkami z kryształu, wieloramienne świeczniki, jak również produkowano wiele ozdobnych naczyń, które do dziś można oglądać w muzeach.

Tradycja wytapiania szkła na ziemiach polskich sięga wielu setek lat. Pierwsza huta szkła powstała pod koniec XII w. w Poznaniu. Rozwinęły się ośrodki szklarskie na Dolnym Śląsku, w Krakowskiem i Sandomierskiem. Kolejne rozbiory Polski spowodowały zahamowanie rozwoju szklarstwa. Dopiero po kryzysie gospodarczym w latach 1929 – 1933 zaczęły powstawać nowe małe zakłady przemysłowe, które szybko zajęły znaczące miejsce w gospodarce narodowej. Druga wojna światowa dokonała ponownie ogromnego zniszczenia hut szkła. W latach powojennych modernizowano stare i budowano nowe zakłady, m.in. Hutę Szkła w Sandomierzu, hutę „Jaroszowiec”, hutę szkła opakowaniowego „Jarosław”, Krośnieńskie Huty Szkła „Krosno S.A.”.

Szkło jest substancją bezpostaciową, która w wyniku przechładzania przechodzi ze stanu ciekłego w stan nadający jej mechaniczne właściwości ciała stałego. Jest pochodzenia nieorganicznego (krzemionkowe), nieorganiczono-organicznego (silikony) i organicznego (żywice). Szkło towarzyszy człowiekowi w życiu codziennym w znacznie większym stopniu niż inne tworzywa. Stanowi integralną część dobrego oświetlenia mieszkań, pomieszczeń do pracy, wypoczynku i zabaw. Przedmioty ze szkła umożliwiają zdrowe przechowywanie pożywienia, które w kontakcie z szkłem nie traci swoich wartości. Oprócz dużej liczby najprzeróżniejszych form użytkowych, człowiek tworzy również szklane wyroby artystyczne. Szkło jako tworzywo jest cenione przede wszystkim za następujące właściwości:

• optyczne, takie jak:

— przezroczystość, czyli zdolność przepuszczania światła, np. zwykłe szkło okienne grubości 5 mm przepuszcza prawie 90% promieni świetlnych; właściwość ta jest związana z bezpostaciowością szkła,

— piękny połysk, związany z odbiciem światła przez szkło,

— zdolność do załamywania światła i jego rozszczepianie,

— bezbarwność (lub barwność);

• cieplne — związane ze zjawiskiem rozszerzalności, a szczególnie wytrzymałość szkła na zmiany temperatury; właściwości cieplne łączą się ze zjawiskiem naprężeń wewnętrznych wyrobów szklanych; w raptownie studzonej masie szklanej powstają duże różnice temperatur między warstwą wewnętrzną a zewnętrzną na skutek małej przewodności cieplnej; to z kolei powoduje pojawienie się naprężeń, czyli sił międzycząsteczkowych, ściskających i rozciągających;

• mechaniczne, takie jak:

— twardość, tj. odporność szkła na zarysowanie lub zeszlifowanie, zależna w znacznym stopniu od składu chemicznego; do twardych zalicza się szkła o dużej zawartości krzemionki oraz tlenku wapnia, do miękkich zaś szkła ołowiowe (kryształowe),

— kruchość, tj. łatwość pękania; niestety właściwością tą charakteryzuje się większość wyrobów ze szkła; jest to wada tego tworzywa;

• chemiczne — szkło jest bardzo odporne na działanie związków chemicznych, jedynie kwas fosforowy(V) i fluorowodorowy działają niszcząco na szkło (trawią je); pod wpływem długotrwałego działania wody szkło traci swój wspaniały połysk i staje się matowe;

• dielektryczne, co oznacza, że szkło wykazuje małe przewodnictwo prądu elektrycznego.