Właściwości fizyczne i chemiczne korka

Unikalność korka wynika zarówno z nieprzepuszczalnych, wypełnionych
powietrzem komórek, jak i z 35% kwasu tłuszczowego, który się w nich
znajduje. Każda komórka korka jest wodoszczelna i elastyczna. W swej
masie komórki korka są znakomitym materiałem izolacyjnym, odpornym
na ciecze. Jest to niewątpliwie adaptacyjna odpowiedź na surowe środowisko
naturalne, w którym pień dębu korkowego wymaga ochrony przed zmieniającymi
się wpływami warunków atmosferycznych – między innymi przed letnimi
upałami i wysuszającymi wiatrami.

Lekkość
Powietrze stanowi 90% objętości korka i około 50% jego masy, co sprawia,
że jego ciężar właściwy zawiera się w przedziale od 190 do 250 kg/m3.
Korek jest zatem materiałem pięciokrotnie lżejszym od wody, a ponieważ
nie nasiąka wodą (przyjmuje tylko od 18 do 20% wody) jest materiałem
praktycznie niezatapialnym. Ta jego właściwość była najwcześniej znana
i wykorzystywano ją już przed tysiącami lat np.: jako boje do sieci
rybackich.
A i obecnie produkuje się jeszcze spławiki i koła ratunkowe z korka.

Nieprzepuszczalność dla cieczy i gazów
Suberyna, która jest złożoną mieszaniną tłustych kwasów i ciężkich
alkoholi organicznych, stanowi od 39 do 45% masy korkowej. Jej obecność
sprawia, że korek jest nieprzepuszczalny dla gazów i cieczy (w tym
dla wody i alkoholi). Ponadto, dzięki obecności tanin i brakowi białka
korek nie jest podatny na szkodliwe działanie wilgoci i co najważniejsze
na gnicie. Znajdowano amfory z winem zamknięte korkiem leżące przez
setki lat zatopione w morzu gdzie korkowe zatyczki nie uległy zepsuciu.
Z nieprzepuszczalnością jest związana inna właściwość korka – mianowicie
jego niska higroskopijność czyli brak pochłaniania pary wodnej. Jest
to cecha niezwykle istotna zwłaszcza przy montowaniu wykładzin korkowych
na ścianach czy sufitach. We wszystkich pomieszczeniach występuje
pewna wilgoć, która może osiadać zwłaszcza w miejscach źle zaizolowanych
lub w narożach. W miejscach zawilgoconych szybko osadza się kurz unoszący
się w powietrzu, a z czasem powstaje pleśń. Powstawaniu zawilgoceń
może bardzo sprzyjać higroskopijność substancji, z których wykonane
są powłoki ścian i sufitów. Tak się nie zdarza w przypadku zastosowania
korka. Korek ma najniższą, a zatem najlepszą higroskopijność (współczynnik
przepuszczalność pary wodnej) spośród materiałów tradycyjnie używanych
do budowania ścian. Jest więc najmniej prawdopodobne, że na korku
zrobią się brudne zacieki z osiadającego na wilgoci kurzu. W dodatku
na korku nigdy nie zasiedli się grzyb lub pleśń. W wielu krajach korek
używa się wręcz do ochrony przed grzybem domowym. Zagrzybione ściany
po osuszeniu przesłania się korkiem, gdyż stanowi on dla grzybni prawie
nie do pokonania przez co najmniej kilkanaście lat biologiczną przeszkodę.
Z nieprzepuszczalnością korka związana jest jeszcze jedna dodatkowa
zaleta – wykładzina korkowa potrafi skutecznie odizolować wnętrze
mieszkania od szkodliwego wpływu niektórych materiałów budowlanych,
jak np.: żużli wielkopiecowych.

Obojętność chemiczna
Korek jest obojętny chemicznie. Masa korkowa nie tylko nie przepuszcza
cieczy i gazów nie ulegając przy tym zniszczeniu, ale także nie wchodzi
z nimi w reakcje chemiczne, nie ma smaku ani zapachu, jest nieszkodliwy
dla zdrowia. Stąd bierze się tradycyjne zastosowanie korka do zamykania
butelek, gdyż nie tylko szczelnie i trwale zatyka naczynia, ale także
nie psuje zawartych w nich substancji. Dzięki temu można mieć pewność,
że wino mimo wieloletniego leżakowania nie przejdzie smakiem korka.

Elastyczność i ściśliwość
Błony komórkowe korka są bardzo giętkie, co sprawia, że jest on ściśliwy
i elastyczny, powraca do poprzedniego kształtu, gdy przestaje podlegać
naciskowi. Gdy korek jest poddany działaniu dużych sił, spręża się
gaz w jego komórkach i zmniejsza się ich objętość. Po ustaniu nacisku
korek powraca do poprzedniego kształtu i nie nosi śladów deformacji.
Po maksymalnym ściśnięciu korek natychmiast powraca do 85% początkowej
objętości, w ciągu trzech godzin rozszerza się do 90%, a po 24 godzinach
zajmuje już 94% poprzedniej objętości. Tę właściwość wykorzystuje
się przy zamykaniu butelek. Dobiera się korki tak, by wewnętrzna średnica
szyjki butelki stanowiła 85% średnicy korka. Następnie zatyczkę korkową
ściska się w odpowiednim urządzeniu i wkłada do butelki. Po zwolnieniu
nacisku korek natychmiast rozpręża się szczelnie wypełniając szyjkę
butelki. Ta sama własność korka jest zachowana w przypadku parkietów
korkowych. Czasem nabywcy obawiają się, że na przykład buty na szpilce
pozostawią trwałe, głębokie wgniecenia w podłodze pokrytej korkiem.
Otóż należy pamiętać, że parkiety korkowe są wytwarzane według nowoczesnych
technologii, które zapewniają im wysoką odporność na nacisk i ścieranie
i oczywiście nie poddają się łatwo nagnieceniom, ale nawet po bardzo
dużym ściśnięciu komórki korka szybko się rozprężą i nagnieciona podłoga
podniesie się nie pozostawiając śladów deformacji. Z elastycznością
korka związana jest ciekawa opowieść. Na początku naszego stulecia
przy budowie mostu w Neustadt na wbijanym w ziemię palu położono korek
wystrzelony z szampana. Następnie przez godzinę z wysokości 2 metrów
uderzano w pal młotem parowym o ciężarze 2,4 tony. Okazało się, że
korek nie tylko nie zmienił objętości, ale w drewnie pala wyżłobił
dziurę o głębokości 1 cm. ( na podstawie: Deutsche Weinzeitung, nr.
7 z 1907 roku )

Słaba przewodność cieplna
Przewodność cieplna materiałów zależy od dwóch zasadniczych parametrów:
od ich ciężaru właściwego (gęstości objętościowej) i od ich wewnętrznej
struktury. Zasadniczo im mniejszy ciężar włąściwy, tym słabsza przewodność
cieplna, czyli lepsza izolacja termiczna. Z drugiej strony, ponieważ
współczynnik przewodności cieplnej powietrza jest wielokrotnie mniejszy
od współczynnika przewodności cieplnej substancji stałych, materiały
o strukturze porowatej, czyli wypełnione powietrzem, słabiej przewodzą
ciepło. Widzimy zatem, że korek jest idealnym izolatorem termicznym,
gdyż po pierwsze ma bardzo mały ciężar właściwy, a po drugie ma strukturę
porowatą (składa się z mnóstwa zamkniętych komórek, nieprzepuszczalnych
i wypełnionych powietrzem). Współczynnik przewodności cieplnej danego
materiału nie jest stały i zależy między innymi od zawartości wilgoci.
Wiele dobrych materiałów izolacyjnych traci swoje właściwości, jeśli
ulegnie zawilgoceniu, gdyż woda doskonale przewodzi ciepło. Korek
jest pod tym względem materiałem bardzo odpornym, gdyż nie psuje się
pod wpływem wody, nie nasiąka i nie przepuszcza pary wodnej. Jak dowodzą
badania materiały takie, jak styropian czy wełna mineralna mają mniejszy
od korka ciężar właściwy, ale za to żaden materiał nie ma lepszego
(mniejszego) współczynnika przewodności cieplnej (0,045 W/m*K). Dużą
zaletą korka jest także to, że przy stosunkowo niewielkim ciężarze
właściwym ma bardzo duże ciepło właściwe. Zatem, aby ogrzać korek
o 1° C trzeba mu dostarczyć znacznie więcej ciepła, niż na przykład
wacie szklanej czy wełnie mineralnej (ta sama właściwość dotyczy także
ochłodzenia korka – aby zmniejszyć jego temperaturę trzeba mu zabrać
znacznie więcej ciepła niż innym materiałom). Duże ciepło właściwe
stanowi o tak zwanej dużej bezwładności cieplnej korka. W przeciwieństwie
do innych materiałów korek zachowuje swoje własności izolacyjne w
bardzo szerokim zakresie temperatur. Pod tym względem znacznie przewyższa
na przykład styropian, który pod wpływem wysokich temperatur wyparowuje.
Dzięki swojej słabej przewodności termicznej korek jest zawsze ciepły
w dotyku, bowiem nie przepuszcza ani nie wchłania ciepła naszego ciała
i sprawia wrażenie, jakby miał wewnętrzne ciepło (jakby nas ogrzewał).

Zdolność pochłaniania drgań
Dzięki swojej specyficznej strukturze korek nie przenosi drgań, lecz
je amortyzuje.. Duży wpływ ma na to jego elastyczność i ściśliwość
oraz komórkowa budowa, przypominająca w swoich właściwościach amortyzator
samochodowy. Dlatego komórki korka są świetnym materiałem pochłaniającym
fale dźwiękowe i wibracje.

Antystatyczność
Na powierzchni korka nie gromadzą się ładunki elektryczne, czyli innymi
słowy, korek się ni elektryzuje. Dlatego nie przyciąga i nie pochłania
kurzu, a w związku z tym parkiety i boazerie korkowe nie powodują
alergii ani ryzyka dla astmatyków.

Trudno zapalność
Dzięki dużemu nasyceniu suberyną korek trudno i powoli się pali. Nie
zajmuje się też płomieniem i nie podtrzymuje ognia, lecz płonie tylko
na powierzchni i to wyłącznie przy dużym dostępie tlenu.

Trwałość
Korek praktycznie się nie starzeje i mimo upływu lat nie traci swych
właściwości, nawet jeśli nie jest specjalnie impregnowany. W 1956
roku w Indre et Lorie we Francji znaleziono doskonale zachowane wino
z 1789 roku. Wino było dobre w smaku, co świadczy o doskonałej trwałości
zamknięcia butelki korkiem przez 167 lat. Podobne znaleziska nie należą
do rzadkości. Do naszych czasów zachowało się wiele bardzo starych
wyrobów z korka, na przykład zatyczki z korka do amfor pochodzące
z początków naszej ery. Korek jest z pewnością jednym z najbardziej
trwałych materiałów organicznych, a nowoczesne procesy technologiczne
wzmacniają dodatkowo jego długowieczność.